বিগত বছৰত ২ লাখ কোটিতকৈও অধিক উপাৰ্জন কৰি কেনেকৈ ধন ঘটে ৰিজাৰ্ভ বেংকে ?

ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংকে প্ৰতি বছৰে চৰকাৰী কোষাগাৰলৈ বৃহৎ অৱদান আগবঢ়ায়। চৰকাৰে এই ধন RBIৰ পৰা লাভ কৰে ডিভিডেণ্ডৰ ৰূপত। বিশাল লভ্যাংশ দিবলৈ হ’লে বিশাল উপাৰ্জনও হোৱাটো প্ৰয়োজনীয়। এতিয়া যদি ৰিজাৰ্ভ বেংকে প্ৰতি বছৰে কোষাগাৰলৈ বৃহৎ অৱদান আগবঢ়াইছে তেন্তে ই নিশ্চিতভাৱে ভাল উপাৰ্জন কৰিছে। আজি আমি আপোনালোকক ক'ম ৰিজাৰ্ভ বেংকে কি কি উপায়েৰে টকা উপাৰ্জন কৰে।

শেহতীয়াকৈ ভাৰতীয় ইউনিয়ন বেংকে ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ পৰা চৰকাৰে লাভ কৰা লভ্যাংশৰ ওপৰত নিজৰ আনুমানিক হিচাপ প্ৰকাশ কৰিছিল। চলিত মাহৰ আৰম্ভণিতে প্ৰকাশ পোৱা হিচাপত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ৰিজাৰ্ভ বেংকে এইবাৰ চৰকাৰী কোষাগাৰলৈ লভ্যাংশৰ জৰিয়তে এক লাখ কোটি টকা বৰঙণি আগবঢ়াব পাৰে। ইয়াৰ পূৰ্বে ৰিজাৰ্ভ বেংকে যোৱা বিত্তীয় বৰ্ষত চৰকাৰী কোষাগাৰলৈ ৮৭ হাজাৰ ৪০০ কোটি টকা হস্তান্তৰ কৰিছিল।

ৰিজাৰ্ভ বেংকে লভ্যাংশ হিচাপে দিয়া এই ধনৰ সংখ্যা কিমান ডাঙৰ, বাজেটৰ আকাৰৰ সৈতে তুলনা কৰিলে ভালকৈ অনুমান কৰিব পাৰি। চলিত বৰ্ষৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত বিত্তমন্ত্ৰী নিৰ্মলা সীতাৰমণে দাখিল কৰা বাজেটৰ আকাৰ আছিল ৪৭.৬৬ লাখ কোটি, আনহাতে যোৱা বছৰ বাজেট আছিল ৪৫ লাখ কোটি টকা। অৰ্থাৎ এই বছৰ ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ আনুমানিক লভ্যাংশ মুঠ বাজেটৰ ২ শতাংশতকৈ অধিক হ’ব পাৰে। অৰ্থাৎ গোটেই বছৰটোৰ বাবে চৰকাৰৰ মুঠ ব্যয়ৰ ২ শতাংশতকৈ অধিক ক্ষতিপূৰণ অকল ৰিজাৰ্ভ বেংকে দিছে।

ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ বাৰ্ষিক প্ৰতিবেদনত উল্লেখ আছে যে ২০২৩ চনত ভাৰতৰ বেংকিং নিয়ন্ত্ৰকে মুঠ ২.৩ লাখ কোটি টকা উপাৰ্জন কৰিছিল। এই সংখ্যা যোৱা বছৰৰ বাজেটৰ ৫ শতাংশতকৈও অধিক। অৰ্থাৎ যোৱা বছৰৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ বাজেটত ভাৰত চৰকাৰে গোটেই বছৰটোৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা ব্যয়ৰ ৫.১১ শতাংশৰ সমান ধন ২০২৩ চনত ৰিজাৰ্ভ বেংকে লাভ কৰিলেহেঁতেন।

এতিয়া প্ৰশ্ন উত্থাপন হৈছে যে ৰিজাৰ্ভ বেংকে কেনেকৈ ইমান হিচাপহীন ধন উপাৰ্জন কৰিছে? এই কথা ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ কাম-কাজৰ পৰা বুজিব পাৰি। ৰিজাৰ্ভ বেংক ভাৰত চৰকাৰৰ বিত্ত মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনলৈ আহে। ইয়াৰ কাম ভাৰতৰ বেংকিং ব্যৱস্থা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা। ইয়াৰ উপৰিও মুদ্ৰা অৰ্থাৎ ভাৰতীয় টকা ছপা কৰা, বজাৰত যোগান ধৰা, টকাৰ যোগান আৰু ইয়াৰ মূল্য আদি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আদিও ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ কাম।
 ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ বাবে আয়ৰ অন্যতম উৎস হৈছে ছেইগনিয়াৰেজ। এইটোৱেই হৈছে মুদ্ৰা ছপাৰ পৰা লাভ। সেই মুদ্ৰাটোৰ মূল্য ৰিজাৰ্ভ বেংকে মুদ্ৰাটো ছপা কৰিবলৈ যিমান খৰচ হয় তাতকৈ বহু বেছি। অৰ্থাৎ ছপাৰ খৰচৰ মূল্য যিমানেই বেছি হ’ব সিমানেই লাভ বেছি হ’ব। ইয়াৰ উপৰিও আৰ বি আইয়ে বিভিন্ন বাণিজ্যিক বেংকক ঋণ দিয়ে। বিনিময়ত বেংকে আৰ বি আইক সুত দিয়ে। চৰকাৰী বণ্ড ক্ৰয়-বিক্ৰয়ৰ পৰাও ৰিজাৰ্ভ বেংকে উপাৰ্জন কৰে। ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ মজুতৰ ভিতৰত বিদেশী সম্পত্তিও অন্তৰ্ভুক্ত, যিয়ে আয়ৰ সৃষ্টি কৰে।

ইউনিয়ন বেংকৰ প্ৰতিবেদনত দেখা গৈছে যে ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ মূল আয় সুত আৰু বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ পৰা। প্ৰতিবেদন অনুসৰি ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ বেলেন্স শ্বীটৰ প্ৰায় ৭০ শতাংশ বিদেশী মুদ্ৰাৰ সম্পত্তিৰ ৰূপত থকাৰ বিপৰীতে ২০ শতাংশ চৰকাৰী বণ্ডৰ ৰূপত। প্ৰতিবেদনত অনুমান কৰা হৈছে যে এই ছিকিউৰিটিসমূহৰ পৰা ৰিজাৰ্ভ বেংকৰ সুতৰ আয় ১.৫ লাখ কোটিৰ পৰা ১.৭ লাখ কোটি টকাৰ ভিতৰত হ’ব পাৰে।

ALSO READ: ৪ জুনৰ লোকসভা নিৰ্বাচনৰ ফলাফলৰ পিছত শ্বেয়াৰ বজাৰত চেন্সেক্সৰ উত্থান ঘটিব-প্ৰধানমন্ত্ৰী মোদী